Ứng lâm Nguyệt kiến tất thị Quan y
Ứng là Nguyệt kiến tất thấy thuốc triều đình.
Ứng trì Thái Tuế là thế y[1], trì Nguyệt kiến, Nhật thần tất quan y[2], lại được Nhật Nguyệt lâm Tử Tôn thì cho thuốc rất thần hiệu. Ứng lâm Tử Tôn là thấy thuốc chuyên môn có thể phó thác.
11. 世 下 伏 官 子 動 則 藥 雖 妙 而 病 根 當 在
Thế hạ phục Quan, Tử động tắc dược tuy diệu nhi bệnh căn thường tại
(Quan phục dưới Thế mà Tử động thì thuốc tuy hay nhưng gốc bệnh vẫn còn mãi)
Đại để tự xem bệnh cho mình mà gặp Quan phục ở dưới hào Thế hoặc xem bệnh cho người khác gặp Quan phục dưới Dụng thần , tất bệnh không thể đoán được nguồn gốc, ngày sau e sẽ tái phát.12. 衰 中 坐 鬼 身 臨 則 病 雖 輕 而 藥 力 難 扶
Suy trung toạ Quỷ, Thân lâm tắc bệnh tuy khinh nhi dược lực nan phù
Thân lâm Quỷ suy thì bệnh tuy nhẹ mà thuốc không công hiệu.
Quái Thân tuy lâm Quỷ suy nhược là tượng bệnh kéo dài khó lành, hoặc Dụng thần lâm Quan nhập Mộ cũng vậy.
13. 父 若 伏 藏 名 雖 醫 而 未 諳 脈 理
Phụ nhược phục tàng danh tuy y nhi vị am mạch lý
Phụ hào suy nhược mà phục thì tuy gọi là thầy thuốc nhưng không rành mạch lý.
Trong quẻ Phụ động, Tử Tôn không thể chuyên quyền, cho nên không tốt. Nhưng không thể không tĩnh, mà không thể không động, vì sao vậy ? Vốn khí mạch của con người đều phụ thuộc vào cha mẹ, cho nên xem về thầy thuốc không có hào Phụ Mẫu thì là thầy thuốc quê mùa, tuy dùng thuốc mà không rõ mạch lý.
14. 鬼 不 出 現 藥 總 用 而 不 識 病 源
Quỷ bất xuất hiện dược tổng dụng nhi bất thức bệnh nguyên
Quỷ không hiện có dùng thuốc cũng không rõ căn bệnh.
Quan Quỷ là bệnh, xuất hiện thì dễ bị khắc chế nên dùng thuốc có hiệu quả. Nếu không hiện trong quẻ thì bệnh ẩn không rõ nguồn gốc, chẳng quyết đoán được thuốc dùng nên khó có công hiệu.
15. 主 絕 受 傷 盧 醫 難 救
Chủ Tuyệt thụ thương, Lư y nan cứu
Chủ tượng bị thương khắc, thầy thuốc họ Lư[3] cũng khó cứu được.
Chủ tượng nếu phục, Mộ, Tuyệt, hoặc biến nhập Mộ, Tuyệt, lại bị khắc thì lương y cũng không cứu nỗi.
16. 父 興 得 地 扁 鵲 無 功
Phụ hưng đắc địa, Biển Thước vô công
Hào Phụ động lại đắc địa thì Biển Thước[4] cũng vô ích)
Phụ Mẫu phát động, Tử Tôn thụ thương, uống thuốc tất không công hiệu. Nếu Tử Tôn có khí mà Nhật thần, động hào khắc Phụ Mẫu tất uống thuốc có hiệu quả.
17. 察 官 爻 而 用 藥 火 土 寒 涼
Sát Quan hào nhi dụng dược Hoả Thổhàn lương
Xem hào Quan mà dùng thuốc hoăc Hoả, Thổ hoặc hàn lương.
Hoả Thổ ở hào Quan tì bệnh này thuộc nhiệt, nên dùng thuốc hàn để trị; Kim Thuỷ ở hào Quan thì phần lớn thuộc bệnh hàn, dùng than thuốc ôn nhiệt để trị. Như Hoả thì dùng Hàn, Thổ thì dùng lương, Thuỷ thì nhiệt, Kim thì ôn…Lại nếu Hoả Quỷ sinh vượng, nếu được sinh phò thì dùng thuốc đại hàn để trị. Gặp Thuỷ Quỷ sinh vượng mà được hợp trú thì nên dùng thuốc đại nhiệt. Nếu Hoả Quỷ tại âm cung, âm hào là chứng âm hư hoả động có thể dùng thuốc giáng hoả tư âm. Thuỷ Quỷ tại dương cung nội quái là chứng huyết khí hư tổn có thể dùng thuốc bổ trung ích khí. Ngoài ra cứ phong như thế, nên linh động
18. 驗 福 德 以 迎 醫 丑 寅 東 北
Nghiệm Phúc Đức dĩ nghênh y Sửu Dần đông bắc.
Nghiệm Phúc Đức để mời thấy ở phương Sửu Mùi, hoặc đông bắc.
Phàm xem uống thuốc nên xem Tử Tôn là hào nào, tất biết thầy thuốc ở đâu có thể trị được. Nếu ở hào Tí thì người ở phương bắc, là Sửu thì thầy ở phương đông bắc chẳng hạn. Lại như Tử Tôn là Dần thuộc Mộc thì tên người thầy có bộ Mộc ở bên, hoặc bộ Thảo đầu, hoặc mạng cọp chẳng hạn…Tuy chẳng phải là phương đông nhưng cũng có thể trị được bệnh.
19. 木 帶 財 興 大 忌 魚 鮮 生 冷
Mộc đới Tài hưng kỵ ngư tiên sinh lãnh.
Tài thuộc Mộc vượng kỵ cá tươi, vật phát lạnh.
Tài là ăn uống, đố để nuôi sống. Nếu Tài động thì sinh trợ Quỷ hào, ngược lại là có hại. Nếu thuộc Thuỷ thì kỵ các vật như cá tươi, các vật làm lanh thì dùng thuốc mới có hiệu quả. Nếu ở hào Mộc kỵ ăn những đồ động phong; hào Hoả kỵ đồ nấu nướng nóng; ở Kim kỵ đồ ăn cứng chắc; ở Thổ kỵ đồ dầu mỡ. Tài nếu không động thì không thể đoán ẩu. Lại sợ hào Quỷ sinh ra vật , như Sửu thì kỵ trâu bò, Dậu thì kỵ gà vịt… Ngoài ra phỏng theo như thế.
20. 木 加 龍 治 偏 宜 舒 暢 情 懷
Mộc gia Long trị thiên nghi thư sướng tình hoài.
Mộc được Thanh Long trị nên được thong dong sung sướng.
Thanh Long là thần vui vẻ, lại lâm Mộc mà sinh hợp với hào Thế, thì bệnh nhân nên gác việc nhà, an nhàn thong thả, uống thuốc mới kiến hiệu.
[1] chỉ thấy thuốc gia truyền
[2] tức thầy thuốc làm việc cho nhà nước
[3] Lư sinh người đời Tần, được lệnh Tần Thuỷ Hoàng vượt biển tìm thuốc trường sinh.
[4] Biển Thước họ Tần tên Việt nhân là thầy thuốc giỏi thời Chiến quốc ở Trung Quốc.
