Dinh dưỡng — Cánh cửa sự sống

Trong Đông Y, nếu như tạng Thận chủ về tiên thiên, nắm giữ những thứ bẩm sinh của cha mẹ, được bồi tụ trong quá trình mang thai. Thì tạng Tỳ (hệ tiêu hoá) lại là cánh cửa của hậu thiên, quyết định sinh mệnh của ta sau khi sinh ra.

Thời nay, mọi người thường hay có thói quen ăn cho đủ bữa, ăn cho có, cho xong. Với cường độ làm việc ít, ngồi văn phòng là chủ yếu mà ăn thì quá nhiều. Công việc stress càng làm ta kích thích sự thèm ăn, bao nhiêu sơn hào hải vị, buffet, lẩu, nướng. Chúng ta thường để dục vọng ăn uống dẫn dắt chứ không kiểm soát được nó, không lắng nghe và cảm nhận cơ thể để biết ăn bao nhiêu là đủ.
Vậy nên mới nói ăn uống cũng là Tu!

Mục lục bài viết:

1, Hiểu rõ hệ tiêu hoá
2, Vấn đề về cân nặng và các quan niệm sai lầm
3, Tiêu chí của 1 hệ tiêu hoá khoẻ mạnh
4, Cách ăn tốt cho hệ tiêu hoá
5, Cách detox, refresh hệ tiêu hoá
6, Cách chọn thực phẩm, cách ăn uống
7, Cách ăn uống cho người muốn tăng cân
8, Cách ăn uống cho người muốn giảm cân

1, Hiểu rõ về bộ máy tiêu hoá.
Bộ máy tiêu hoá gồm các phần:

• Máy nghiền, trộn(răng miệng — dạ dày): càng nhai kĩ, thức ăn càng nhuyễn, thấm nhiều nước bọt sẽ cực kì dễ hấp thu, giảm tải cho dạ dày, tập trung năng lượng để bộ máy hấp thu
• Máy hấp thu (ruột): phân giải và đồng hoá thức ăn, hấp thu tinh hoa của đồ ăn, lọc bỏ cặn bã và những chất không cần thiết
• Máy thải (đại tràng)

Hệ tiêu hoá của ta giống như 1 cái nồi cơm, củi lửa ở dưới chính là Thận. Nồi cơm nếu quá lạnh (có thể do lửa kém, hoặc nồi quá lạnh) cơm sẽ không chín, không tiêu hoá được. Còn nếu nồi quá nóng sẽ thiêu đốt hết dinh dưỡng, chẳng còn gì cho cơ thể hấp thu cả.

Cách nhận biết hệ tiêu hoá hàn hay nhiệt

• Hệ tiêu hoá lạnh thường làm chúng ta có cảm giác đầy bụng khó tiêu, ăn đồ ăn sống lạnh hay đi ngoài, để gió lạnh về hay đi ngoài, cơ thể hay có cảm giác lạnh, trì trệ. Thích ăn đồ ấm nóng. Lưỡi có màu nhợt, lưỡi thường to, rìa lưỡi có hằn răng, rêu lưỡi trắng dày, nhiều dịch nhờn. Với trường hợp này, thường do dương hư thì gừng là thần dược. Mỗi ngày sáng dậy dùng cao gừng hoặc tự nấu nước gừng để uống. Ngoài ra cần bổ dương (đọc thêm bài Âm-Dương của mình), làm mạnh hệ tiêu hoá bằng thuốc và detox, refresh hệ tiêu hoá (mục 4)

• Hệ tiêu hoá nhiệt là người hay nóng trong, đại tiện táo, hoặc nát nhưng nóng rát hậu môn, có thể đi ngoài ra máu. Người thường gầy, khô, da xạm đen. Ăn nhiều, hay đói, thích ăn đồ mát, lạnh. Lưỡi thường nhỏ, thon, màu đỏ, sậm. Nặng có thể hôi miệng (Tây y gọi là hở van dạ dày). Hay nóng râm ran hoặc đau tức thượng vị hoặc mạn sườn trái. Trường hợp này cần bổ phần âm (đọc bài Âm-Dương của mình), làm mạnh hệ tiêu hoá bằng thuốc và detox, refresh hệ tiêu hoá (mục 4). Sử dụng bột sắn, nước dâu ta để làm mát Tỳ Vị. Ăn các đồ ăn có tính mát. Hạn chế ăn hải sản vì ở biển Thuỷ khí (hàn khí) rất mạnh, động vật ở đó chống chọi được thì cần có Hoả tính rất mạnh. Con nào Hoả kém hơn sẽ cần giáp xác để đỡ lạnh. Tức là động vật thân mềm mực, bạch tuộc nóng hơn tôm cua, cá da trơn nóng hơn cá có vảy. Nhưng nói chúng đồ hải sản đều rất nóng

2, Vấn đề về cân nặng và các quan niệm sai lầm

Hầu như tất cả các vấn đề về cân nặng đều do hệ tiêu hoá hoạt động không còn tốt chứ không phải như nhiều người vẫn nói là hấp thu tốt quá nên ăn không khí cũng béo.

Nếu hệ tiêu hoá hoạt động tốt sẽ hấp thu đủ dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, loại bỏ phần thừa và độc hại. Hệ tiêu hoá khoẻ thì cơ thể sẽ khoẻ chứ không thể hệ tiêu hoá quá tốt mà lại béo phì:

• Nếu hệ tiêu hoá kém, không hấp thu được đồ ăn, ta sẽ gầy. Lúc này nếu càng cố ăn nhiều, thì càng không tiêu hoá được, càng tạo áp lực cho bộ máy tiêu hoá khiến nó càng yếu, đồ ăn không tiêu tích lại sẽ biến thành độc tố với cơ thể. Bên dưới mình sẽ viết kĩ hơn dành cho người gầy
• Còn trong trường hợp thừa cân, thừa mỡ. Lí do cũng là do bộ máy tiêu hoá kém, bộ lọc kém, không lọc bỏ được các chất thừa mà hấp thu toàn bộ cả dinh dưỡng cần thiết lẫn những phần thừa không cần thiết.
  Cũng nhiều người nghĩ rằng ăn ít hay nhịn ăn sẽ giảm cân. Điều này xét theo luật bảo toàn năng lượng thì đúng nhưng về lâu dài hoàn toàn không tốt. Cơ thể ta rất thông minh, khi bị ăn không đủ, thiếu chất, nó sẽ phán đoán rằng chúng ta đang bị bỏ đói và bắt đầu tích trữ năng lượng chuẩn bị cho đợt đói. Các cơ quan ít sử dụng sẽ bị hạn chế như cơ, bài tiết, não… và tập trung tích mỡ-kho năng lượng lớn nhất cơ thể. Từ đó làm đảo lộn và rối loạn tất cả các quá trình. Nên nếu nhịn ăn chúng ta luôn trong trạng mệt mỏi, lười vận động, lười suy nghĩ và có khi còn chẳng giảm mỡ chút nào
  Bên dưới mình cũng sẽ viết kĩ hơn cho người muốn giảm cân.

3, Tiêu chí của 1 hệ tiêu hoá khoẻ mạnh

• Biết đói, khi đói muốn ăn.
  Nghe thì hiển nhiên nhưng điều này thể hiện rằng cơ thể chúng ta vẫn báo động tốt khi thiếu năng lượng, vẫn muốn tiếp nhận đồ ăn. Trong thời đại áp lực và stres như hiện nay, rất nhiều người mệt mỏi, chán ăn, không biết đói, không muốn ăn. Hoặc đói nhưng nhìn đồ ăn lại sợ, không muốn ăn. Đó là dấu hiệu hệ tiêu hoá có vấn đề
• Ăn ngon miệng, cảm nhận vị giác tốt. Ngược lại ngày nay rất nhiều người ăn cho qua bữa, ăn mà không thấy ngon, nhạt mồm nhạt miệng, ăn cho có
• Sau khi ăn thấy bụng nhẹ nhàng, không đầy bụng, khó tiêu, không nghẹn, không tắc
• Sản phẩm cuối của hệ tiêu hoá (phân) cũng là tiêu chí đánh giá tốt. Nó cần vừa phải, không to, không nhỏ, trơn tru, mùi vừa phải. Đi đại tiện cảm giác nhẹ nhõm, thoải mái, hạnh phúc 😀

4, Cách ăn tốt cho hệ tiêu hoá

Các bạn có thể tìm trên mạng có rất rất nhiều phương pháp và chế độ ăn khác nhau kết hợp với luyện tập. Cá nhân mình cảm thấy nhiều phương pháp khá là khó áp dụng và như đang hành xác vậy, có thể sẽ đạt kết quả mong muốn trong thời gian ngắn nhưng cái gì mà nhanh thì sau này đều phải trả giá. Nếu muốn áp dụng các bạn hãy tìm hiểu thật kĩ sau đó áp dụng nhưng luôn luôn phải lắng nghe cơ thể mình, đừng vì muốn đạt kết quả nhanh mà ngược đãi bản thân nhé!

• Có 1 phương pháp ăn rất khoa học, rất dễ áp dụng ngay lập tức vào bữa ăn hàng ngày của các bạn mà hiệu quả lại rất cao. Mình đã và vẫn đang sử dụng. Đó là thay đổi thứ tự đồ ăn.
  Trong 10–15 phút đầu bữa ăn, các bạn hãy ăn rau xanh và chất xơ. Đó là loại thực phẩm vừa nhẹ nhàng, dễ tiêu để khởi động bộ máy tiêu hoá. Chúng cũng được hấp thu rất nhanh vào cơ thể nên sẽ nhanh chóng làm mất cảm giác đói và thèm ăn. Thể chất phồng, xốp nên cũng chiếm 1 phần kha khá thể tích dạ dày, giúp ta giảm bớt lượng đồ ăn nạp vào.
  Sau đó đến tinh bột
  Cuối cùng là các thịt

Tinh bột và thịt có thể ăn cùng nhau vì thời gian tiêu hoá tương đương. Các bạn chỉ cần thay đổi số lượng các loại thực phẩm trong bữa ăn để kiểm soát cân nặng.

Thông thường, cách ăn để duy trì cân nặng sẽ là

Lượng rau, chất xơ = 2 lần lượng tinh bột = 2 lần lượng thịt

Muốn tăng cân các bạn ăn tăng tinh bột và thịt lên 1 chút và ngược lại. Công thức trên là công thức tương đối, tuỳ theo từng người, chế độ lao động và sinh hoạt. Quan trọng nhất vẫn là cảm nhận cơ thể mình nhé.

• Không nên ăn quá no, dạ dày càng nhỏ càng tốt cho sức khoẻ. Ăn no lâu dần sẽ làm dạ dày to ra, các cơ giãn ra, khả năng co bóp ngày càng kém. Ảnh hưởng lớn đến việc nghiền và trộn thức ăn, ảnh hưởng xấu đến toàn bộ dây chuyền đằng sau.
• Và 1 điều vô cùng quan trọng nữa đó là nhai càng kĩ càng lâu càng tốt. Sách Đông y viết cách ăn đúng là nhai cho đến khi đồ ăn nhuyễn thành nước rồi mới nuốt ? Tất nhiên nghe có vẻ không ngon miệng lắm nhưng đó là cách ăn rất tốt cho hệ tiêu hoá.

5, Cách detox, refresh hệ tiêu hoá

• Thi thoảng chúng ta cũng nên detox và refresh hệ tiêu hoá của chúng ta bằng cách ăn cháo trắng hoặc nhịn ăn 1 bữa, chỉ uống nước. Ăn cháo là 1 cách làm mạnh hệ tiêu hoá vô cùng tốt. Đông y có câu “Cháo bổ hơn sâm”. Đó là dành cho những trường hợp người ốm, hệ tiêu hoá kém nên lúc ốm ta hay nhạt mồm chán ăn. Khi này càng thêm đồ bổ béo vào thì càng hại đến Tỳ, Vị. Nên đồ ăn dễ tiêu như cháo là thần dược với cơ thể. Các bạn khi nấu cháo có thể cho thêm chút thịt băm, hoặc nấu cháo với táo đỏ thái lát (phải thái ra không để cả quả nhé), hoàng kì, long nhãn, kỉ tử. Cực kì tốt cho cở thể, làm mạnh cả Tỳ âm và Tỳ Dương.
• Với những người có hệ tiêu hoá quá kém, mình thường khuyên duy trì ăn cháo trong 1 tuần, ban đầu sẽ hơi khó chịu, đói, mệt. Nhưng dần dần các bạn sẽ thấy cơ thể được refresh và rất nhẹ nhàng, dễ chịu

6, Cách chọn thực phẩm, cách ăn

• Nên ăn đồ địa phương vì ở đó đồ ăn bẩm thụ khí trời đất phù hợp với con người nơi đó
• Nên ăn đồ ăn đúng mùa, thuận tự nhiên
• Hạn chế dùng các sản phẩm từ sữa bò vì bò hiện nay đều là bò kích sữa
• Đồ ăn chế biến càng đơn giản càng tốt, càng nhừ nhuyễn càng tốt. Càng chế biền phức tạp thì bộ máy tiêu hoá càng tốn nhiều năng lượng để phân giải đồ ăn thành dạng đơn giản rồi mới hấp thu được. Tăng cường luộc, hấp, ninh, hầm. Giảm nướng, xào, chiên, rán.
• Bổ sung gừng, tỏi vào các món ăn phù hợp vì chúng cực kì nhiều tác dụng mà không hề nóng như nhiều người hiểu nhầm. Gừng tính ấm và làm mạnh hệ tiêu hoá rất tốt. Gia vị nóng là hạt tiêu, ớt, nước mắm

7, Cách ăn uống cho người muốn tăng cân

• Nếu chịu khó được thì tốt nhất cũng nên duy trì ăn cháo 3 ngày đến 1 tuần
• Ăn theo phương pháp mình chia sẻ bên trên
• Làm mạnh hệ tiêu hoá (mục 4, 5)
• Không ăn quá nhiều mỗi bữa, hại đến dạ dày. Luôn giữ dạ dày to vừa phải, cảm giác no khoảng 80% là vừa đủ. Nếu muốn bổ sung dinh dưỡng thì ăn tăng thêm bữa phụ. Có thể dùng thêm các loại sữa dinh dưỡng như Mass (tăng cân, tăng cả cơ cả mỡ, dành cho người gầy) hay Whey ( sữa protein, tăng cơ, dành cho người tập Gym muốn tăng sức mạnh và kích thước cơ bắp.
• Luôn kết hợp với tập luyện, thể thao để tăng khả năng hấp thu của hệ tiêu hoá
• Ăn chậm và nhai thật kĩ
• Luôn lắng nghe và cảm nhận cơ thể mình. Ăn uống và tập luyện với cường độ vừa phải, phù hợp vì không có chế độ nào phù hợp cho tất cả mọi người cả

8, Cách ăn uống cho người muốn giảm cân

• Nếu chịu khó được thì tốt nhất cũng nên duy trì ăn cháo 3 ngày đến 1 tuần
• Ăn uống theo phương pháp mình chia sẻ, tăng cường lượng rau xanh, chất xơ
• Làm mạnh hệ tiêu hoá (mục 4, 5)
• Giảm lượng thức ăn trong 1 bữa, nếu đói bổ sung thêm bữa phụ là các loại, rau xanh
• Tăng cường tập luyện thể thao như yoga, gym. Nếu ít thời gian, hãy tìm hiểu các bài tập Cardio tại nhà, chỉ 10 phút mỗi ngày. Quan trọng là kiên trì.
• Ăn chậm và nhai thật kĩ
• Luôn lắng nghe và cảm nhận cơ thể mình. Ăn uống và tập luyện với cường độ vừa phải, phù hợp vì không có chế độ nào phù hợp cho tất cả mọi người cả

Tạm kết. Nếu chăm chỉ tập luyện và thay đổi dần các thói quen có lợi cho sức khoẻ, mình tin chắc các bạn sẽ thấy bản thân thay đổi mỗi ngày từng chút một. Chắc chắn sẽ cải thiện cả về vóc dáng và sức khoẻ. Xin cảm ơn!

Nguồn: Dr.Lâm