Chương 53: Quẻ HỎA PHONG ĐỈNH

64 quẻ dịch lấy từ cuốn “Kinh Dịch – Đạo Của Người Quân Tử” của học giả Nguyễn Hiến Lê.

64 quẻ dịch lấy từ cuốn “Dịch Kinh Đại Toàn” của Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ & Huyền Linh Yến Lê.

64 quẻ dịch lấy từ cuốn “Bát Tự Hà Lạc – Lược Khảo” của Học Năng.

“Kinh Dịch – Đạo Của Người Quân Tử” của học giả Nguyễn Hiến Lê.

:|||:| Hỏa Phong Đỉnh (鼎 dǐng)

Quẻ Hỏa Phong Đỉnh, đồ hình :|||:| còn gọi là quẻ Đỉnh (鼎 ding3), là quẻ thứ 50 trong Kinh Dịch.

* Nội quái là ☴ (:|| 巽 xun4) Tốn hay Gió (風).

* Ngoại quái là ☲ (|:| 離 li2) Ly hay Hỏa (火).

Giải nghĩa: Định dã. Nung đúc. Đứng được, chậm đứng, trồng, nung nấu, rèn luyện, vững chắc, ước hẹn. Luyện dược thành đơn chi tượng: tượng luyện thuốc thành linh đan, có rèn luyện mới nên người. Kết hợp quẻ này vào cung vợ chồng là tốt, con cái mạnh khoẻ, gia đình yên ấm bền lâu.

Cách là biến đổi, có công dụng “cách vật” (biến đổi các vật ) dễ thấy nhất là cái đỉnh (vạc) vì nó dùng để nấu ăn, biến đồ sống thành đồ chín; cho nên sau quẻ Cách tới quẻ Ðỉnh.

Thoán từ

鼎: 元吉, 亨．

Ðỉnh: Nguyên cát, hanh.

Dịch: Vạc (nấu ăn): rất tốt, hanh thông.

Giảng: Nhìn hình của quẻ , ta thấy vạch đứt ở dưới cùng như cái chân vạc, ba vạch liền ở trên như cái thân vạc trong chứa thức ăn, vạch đứt ở trên nữa như hai tai vạc vạch liền ở trên cùng là cái đòn để khiêng vạc, vì vậy gọi là quẻ đỉnh.

Theo nghĩa thì nội quái Tốn là cây, gỗ (ở đây không nên hiểu tốn là gió), ngoại quái Ly là lửa; đút cây vào lửa để đốt mà nấu thức ăn.

Ở trên đã xét quẻ Tỉnh, về việc uống; ở đây là quẻ Đỉnh, về việc ăn. Cổ nhân trong việc nấu nướng, trước hết để tế Thượng đế, rồi để nuôi bậc thánh hiền. Tế Thượng đế thì cốt thành tâm, nuôi thánh hiền thì cốt trọng hậu. Đó là ý nghĩa câu trong Thoán truyện.

“thánh nhân phanh (chữ ở đây đọc là phanh như chữ dĩ hưởng Thượng đế, nhi đại phanh (đại ở đây là trọng hậu dưỡng thánh hiền”. Vì vậy quẻ Ðỉnh có cái nghĩa rất tốt.

Quẻ Ly có đức thông minh, sáng suốt; quẻ Tốn có đức vui thuận; hào 5, âm nhu mà được ngôi chí tôn, đắc trung, ứng với hào 2 dương cương ở dưới ; vậy quẻ Đỉnh có đủ những đức sáng suốt, vui thuận, đắc trung, cương (hào 2) nhu (hào 5) ứng viện nhau để làm việc đời, thì có việc gì mà không hanh thông?

Hào từ

1. 初六: 鼎顛趾, 利出否, 得妾, 以其子, 无咎．

Sơ lục: Đỉnh điên chỉ, lợi xuất bĩ, đắc thiếp, dĩ kì tử, vô cữu

Dịch: Hào 1, âm :Vạc chống chân lên, trút những đồ dơ bụi bặm (bĩ) ra thì lợi; (ngẫu nhiên gặp may) như gặp được người thiếp để sinh con cho mình, không lỗi.

Giảng: Hào này là cái chân vạc, âm nhu mà ứng với hào 4 dương cương ở trên có cái tượng chống chân lên trên, tuy xấu, nhưng vì vạc chưa đựng thức ăn, chưa đặt lên bếp thì nhân nó chống chân lên mà trút hết các dơ bẩn ra, rốt cuộc hoá tốt; ngẫu nhiên gặp may như người đàn ông có vợ rồi, gặp một người thiếp thấp hèn nhưng sinh con cho mình, không có lỗi.

2. 九二: 鼎有實, 我仇有疾, 不我能即, 吉．

Cửu nhị: Đỉnh hữu thực, ngã cửu hữu tật, bất ngã năng tức, cát.

Dịch: Hào 2, dương: Vạc chứa thức ăn rồi; kẻ thù oán ta vì ghen tuông, nhưng không tới gần ta được. tốt.

Giảng: Hào này dương cương ở vị trung, hữu dụng rồi như cái vạc đã chứa thức ăn. Vì nó thân với hào 5 ở trên, mà không để ý đến hào 1 âm ở sát nó, nên nó bị 1 ghen tương mà oán nó. Nhưng nó quân tử, ứng với hào 5, nên 1 không tới gần mà hãm hại được nó. Nên cẩn thận thôi, vẫn là tốt.

3. 九三: 鼎耳革, 其行塞, 雉膏不食．方雨, 虧悔, 終吉．

Cửu tam: Đỉnh nhĩ cách, kì hành tắc, trĩ cao bất thực; phương vũ, khuy hối, chung cát.

Dịch: Hào 3, dương: như cái tai vạc dương thay đổi, chưa cất vạc lên được, thành thử mỡ chim trĩ (mỡ ngon) chưa đem ra cho người ta ăn; nhưng sắp mưa rồi, không còn ăn năn nữa, kết quả sẽ tốt.

Giảng: Hào này ở giữa lòng vạc, dương cương, là hạng người tốt, có hào trên cùng ứng với nó, nhưng bị hào 5 ngăn cách (cũng như cái tai vạc hào 5 còn dương sửa, chưa cất vạc lên được) thành thử chưa đắc dụng, cũng như món ăn (hào 3) chưa đem ra cho người ta ăn được. Nhưng 3 có tài, lại chính đáng (dương ở vị dương) thì chẳng bao lâu 5 vả sẽ hợp nhau, âm(5) dương (3) giao hào, tượng như trời sắp mưa, không còn gì ân hận nữa; lúc đó 3 sẽ đắc dụng, kết quả sẽ tốt.

4. 九四: 鼎折足, 覆公餗其形渥, 凶．

Cửu tứ: Đỉnh chiết túc, phúc công tốc (túc) kì hình ốc, hung.

Dịch: Hào 4, dương: Chân vạc gẫy, đánh đổ thức ăn của nhà công hầu, mà bị hình phạt nặng, xấu.

Giảng: Hào này ở vị cao, gần ngôi chí tôn, vậy là có trách nhiệm lớn, nhưng ứng hợp với 1, âm nhu ở dưới, nên không gánh nỗi trách nhiệm, như cái vạc gẩy chân, đánh đổ thức ăn, mà bị tội.

Theo Hệ từ hạ truyên Chương v, Khổng tử cho rằng hào này cảnh cáo những kẻ đức mỏng mà ngôi tôn, trí nhỏ mà mưu lớn, sức yếu mà gánh nặng.

5. 六五: 鼎黃耳, 金鉉, 利貞．

Lục ngũ: Đỉnh hoàng nhĩ, kim huyễn, lợi trinh.

Dịch: Hào 5, âm: Vạc có tai màu vàng, có đòn xâu bằng kim khí; giữ được đạo chính thì bền.

Giảng: Hào này là cái quai vạc, đắc trung cho nên tượng bằng màu vàng; ở trên nó là hào dương cương, tượng bằng cái đòn xâu bằng kim khí (chất cứng), vậy là người có tài, đức, chỉ cần giữ được đạo chính thôi.

6. 上九: 鼎玉鉉, 大吉, 无不利.

Thượng cửu: Đỉnh ngọc huyễn, đại cát, vô bất lợi.

Dịch: Hào trên cùng dương: vạc có cái đòn xâu bằng ngọc rất tốt, không gì là không lợi.

Giảng: Hào trên cùng này là cái đòn để xâu vào tai vạc mà khiêng; nó dương cương mà ở vị âm (chẳn), vừa cương vừa nhu, nên ví nó với chất ngọc vừa cứng vừa ôn nhuận. Ở cuối thời Đỉnh, như vậy là rất tốt.

***

Quẻ này cũng như quẻ Tỉnh, hào trên cùng tốt nhất vì tới lúc thành công.

“Dịch Kinh Đại Toàn” của Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ & Huyền Linh Yến Lê.

50. 火 風 鼎HỎa Phong ĐỈnh

Đỉnh Tự Quái

Đổi thay mọi vật, Đỉnh nay nhất rồi.

Cho nên, Đỉnh mới tiếp ngôi. 

Sau quẻ Cách, tiếp đến quẻ Đỉnh. Cách là thay đổi cái cũ, Đỉnh là gây dựng cái mới. Từ thời Đại Võ, Đỉnh là tượng trưng cho sự bền vững của quốc gia. Vì thế Đại Võ đã đúc chín đỉnh. Đến đời Thành Vương nhà Chu, để cửu đỉnh ở Giáp Nhạc. Bói thấy nhà Chu làm vua được 30 đời, và làm 700 năm. Đến năm 23 đời Chu Liệt Vương, Cửu đỉnh tự nhiên giao động, đó là điềm nhà Chu bất an vậy. Đến sau, quả nhiên Tần Thủy Hoàng diệt nhà Chu và đoạt cửu đỉnh.

Quẻ Đỉnh gợi hình ảnh cái Đỉnh.

– Hào Sơ là chân đỉnh

– Hào 2, 3, 4, là lòng đỉnh (để đựng đồ ăn).

– Hào 5 là tai đỉnh.

– Hào 6 là khoen đỉnh

Đỉnh dùng để đựng đồ ăn, trong những dịp tế lễ, yến ẩm, vì thế đỉnh còn gợi lên ý nghĩa dưỡng hiền. Với tất cả ý nghĩa và hình ảnh trên, quẻ Đỉnh bàn về mấy vấn đề chính yếu sau đây:

1. Sau cuộc Cách mạng, cần phải kiến thiết quốc gia, xây dựng một đời sống mới cho dân.

2. Muốn xây dựng một đời sống mới cho dân, nhà vua cần phải anh minh, phải biết trọng dụng nhân tài. 

I. Thoán.

Thoán từ.

鼎 . 元 吉 . 亨 

 Đỉnh. Nguyên cát. Hanh.

Dịch.

Đỉnh dùng nấu nướng, dưỡng nuôi,

Thành toàn tốt đẹp, êm xuôi mọi bề.

Sau cuộc cách mạng, nếu an định được quốc gia, kiến thiết được quốc gia, mới thực là tốt lành. (Đỉnh. Nguyên cát). Như vậy, đời sống quốc gia sẽ được thông suốt (Hanh). 

Thoán Truyện.

Thoán viết:

彖 曰 . 鼎 . 象 也 . 以 木 巽 火 . 亨 飪 也 . 聖 人 亨 以 享 上 帝 . 而 大 亨 以 養 聖 賢 . 巽 而 耳 目 聰 明 . 柔 進 而 上 行 . 得 中 而 應 乎 剛 . 是 以 元 亨 .

Đỉnh. Tượng dã. Dĩ mộc tốn hỏa. Phanh nhậm dã. Thánh nhân phanh dĩ hưởng Thượng Đế. Nhi đại phanh dĩ dưỡng Thánh hiền. Tốn nhi nhĩ mục thông minh. Nhu tiến nhi thượng hành. Đắc trung nhi ứng hồ cương. Thị dĩ nguyên hanh.

Dịch. Thoán rằng:

Đỉnh dùng nấu nướng nuôi thân.

Củi đun, lửa nấu, đồ ăn chín mùi.

Thánh nhân dùng vạc tế trời,

Cỗ bàn, yến ẩm dưỡng nuôi Thánh hiền.

Khiêm cung, tai mắt sáng thêm,

Nhu từ phía dưới, tiến lên trên dần.

Xứng ngôi, lại được hiền thần,

Cho nên mới được mọi phần hanh thông.

Thoán Truyện cho rằng: Đỉnh chính là hình ảnh cái đỉnh, cái vạc (Đỉnh tượng dã). Quẻ Đỉnh, trên là Ly, là Hỏa; dưới là Tốn, là gỗ, là cho vào. Vì thế quẻ Đỉnh gợi lên ý nghĩa chụm củi để đốt lửa, để nấu nướng (Dĩ mộc tốn hỏa phanh nhậm dã). Thánh nhân dùng vạc nấu đồ ăn để:

1. Tế lễ Thượng Đế.

2. Khoản đãi Thánh hiền. (Thánh nhân phanh dĩ hưởng Thượng Đế. Nhi đại phanh dĩ dưỡng Thánh hiền.) Thượng Đế cần lòng, không cần của lễ, nên dùng chữ Phanh, Hiền Thánh cần được thù tiếp, nuôi dưỡng cho trịnh trọng, nên dùng chữ Đại phanh.

Muốn cho nước nhà hưng vượng, công trình kiến thiết được hanh thông, nhà vua cần phải minh mẫn, thông tuệ, từ tốn (Tốn nhi nhĩ mục thông minh), mềm dẻo mà tiến bước, ăn ở cho phải đạo, lại được hiền thần giúp đỡ (Nhu tiến nhi thượng hành. Đắc trung nhi ứng hồ cương. Thị dĩ nguyên hanh).

Xưa nay, biết bao nhiêu người có thể lật đổ một chế độ, nhưng đến lúc lên cầm vận mệnh quốc gia, thời không biết lèo lái con thuyền quốc gia ra sao, không biết phải làm gì nữa. Thế là chỉ biết Cách cố, mà không biết Đỉnh tân. Như vậy chỉ tổ làm loạn dân, loạn nước mà thôi. Cái bí quyết thành công trong chương trình kiến thiết quốc gia là nhà vua phải là vị anh quân, hơn nữa là phải biết dùng hiền tài phụ bật. 

III. Đại Tượng Truyện.

象 曰 . 木 上 有 火 . 鼎 . 君 子 以 正 位 凝 命 .

Tượng viết: 

Mộc thượng hữu hỏa. Đỉnh. Quân tử dĩ chính vị ngưng mệnh.

 Dịch. Tượng rằng:

Đỉnh là gỗ có lửa trên,

Hiền nhân chính vị làm nên cuộc đời.

Vị cho cao trọng, mới thôi,

Hoàng trung chính vị, mệnh trời mới ngưng.

Các lời giải thích về Đại Tượng quẻ Đỉnh này rất khác nhau. Người thì giải Mệnh là Mệnh lệnh, người thì giải Mệnh là Mệnh Trời (Chu Hi). Ta chỉ chọn hai cách Dịch, và hai cách Bình.

A. Dịch.

1. Theo Nho: Trên gỗ có lửa là Đỉnh, quân tử phải xếp đặt vị thứ cho hẳn hoi, xác định luật lệ cho nghiêm chỉnh. (Tống Bản Thập Tam Kinh).

2. Theo Lão: Trên gỗ có lửa là Đỉnh, quân tử phải tìm ra địa vị chính đáng của mình, thực hiện cho được định mạng của mình.

B. Bình

1. Bình theo Nho: Khi cuộc Cách mạng đã xong, một cục diện mới đã sinh, thời phải lo chính vị an mệnh. Chính vị là phân tôn ti, cho xã hội có trên, có dưới, phân minh. Ngưng mệnh là xác định luật lệ cho nghiêm chỉnh, xác định đường lối cho rõ ràng, để mọi người cứ đấy mà theo (Tống Bản Thập Tam Kinh). Ví dụ như khi Nasser đã lật đổ Farouk, và lên làm Tổng Thống Ai Cập, liền vạch ra 6 mục tiêu:

1. Phản đế.

2. Đả phong.

3. Bãi bỏ các độc quyền.

4. Thành lập một quân đội mạnh mẽ.

5. Thành lập một chế độ xã hội công bằng.

6. Thành lập một thể chế dân chủ lành mạnh.

Hoặc Tôn Dật Tiên, sau khi lật đổ nhà Mãn Thanh năm 1911, đã lập nên Trung Hoa Dân Quốc với:

*Chủ nghĩa tam dân:

– Dân tộc. Dân sinh. Dân quyền.

* Ngũ Quyền:

– Lập pháp. Hành chánh. Tư pháp. Khảo thí. Giám sát vv…

2. Bình theo Lão. Hiền nhân, quân tử, phải biết lấy cái hữu hình là hoàn cảnh xác thân, tâm tình để dưỡng nuôi cái vô hình là tâm linh. Biến cái hữu thể thành vô thể, vượt tầm kích con người lên tới địa vị thần minh, đó mới là chính vị, là ngôi vị chính đáng của mình, mới là thực hiện được định mệnh cao sang của mình. (Lưu nhất Minh, Chu Dịch Xiển Chân) 

III. Hào từ & Tiểu Tượng Truyện

1. Hào Sơ Lục.

初 六 . 鼎 顛 趾 . 利 出 否 . 得 妾 以 其 子 . 無 咎 .

象 曰 . 鼎 顛 趾 . 未 悖 也 . 利 出 否 . 以 從 貴 也 .

Sơ Lục. 

Đỉnh điên chỉ. Lợi xuất bĩ. Đắc thiếp dĩ kỳ tử. Vô cữu.

Tượng viết:  

Đỉnh điên chỉ. Vị bội dã. Lợi xuất bĩ. Dĩ tòng qui dã.

Dịch.

Đỉnh mà chân chổng lên trời,

Lợi là bụi bậm sẽ rơi ra ngoài.

Cát đằng chút phận nhỏ nhoi,

Nếu mà sinh được mụn trai, lỗi gì.

Tượng rằng:

Đỉnh tuy chân chổng lên trời,

Cũng chưa đến nỗi là sai, là lầm.

Lợi là bụi bậm sạch không,

Rồi ra có thể theo dòng thanh tao.

Hào Sơ Lục: Như ta đã thấy, quẻ Đỉnh nói về trọng dụng hiền tài, để kiến thiết quốc gia. Hào Sơ này đại ý nói: Dụng nhân như dụng mộc. Người dở mà biết dùng cũng hóa hay, chẳng khác nào Đỉnh chổng chân, giúp ta vét được bụi bậm bám trong lòng đỉnh (Đỉnh điên chỉ. Lợi xuất bĩ), hoặc như có vợ lẽ cũng có thể sinh quí tử cho chồng (Đắc thiếp dĩ kỳ tử). Tóm lại, biết dùng thời dở cũng hóa hay, cho nên không gì đáng trách (Vô cữu). 

Nên, thấy người dùng kẻ dở, vị tất đã là người quấy, cũng như thấy Đỉnh chổng chân lên trời, vị tất đã là điều nghịch lý (Đỉnh điên chỉ. Vị bội dã). Điều phải xét, là người được dùng có làm nên việc hay chăng, cũng như xét xem Đỉnh chổng chân, có phải là để vét bụi ra không? Cái quí là ở chỗ hợp thời, hợp cảnh.(Lợi xuất bĩ. Dĩ tòng quí dã).

2. Hào Cửu nhị.

九 二 . 鼎 有 實 . 我 仇 有 疾 . 不 我 能 即 . 吉 .

象 曰 . 鼎 有 實 . 慎 所 之 也 . 我 仇 有 疾 . 終 無 尤 也 .

Cửu nhị. 

Đỉnh hữu thực. Ngã cừu hữu tật. Bất ngã năng tức. Cát.

Tượng viết: 

Đỉnh hữu thực. Thận sở chi dã. Ngã cừu hữu tật. Chung vô vưu dã.

Dịch.

Vạc đầy ăm ắp thức ăn,

Ta đây có kẻ để tâm giận hờn.

Giận ta, nhưng chẳng dám nhờn,

Chẳng điều gần gũi, bờm sơm tốt rồi.

Tượng rằng: Vạc có thức ăn,

Đường đi nước bước, để tâm lo lường,

Với ta có kẻ chẳng thương,

Nhưng mà họ chẳng có đường trách ta.

Hào Cửu nhị: Quân tử ra giúp đời, gánh vác trách nhiệm xây dựng đất nước, cũng như cái Đỉnh có nhiều đồ ăn (Đỉnh hữu thực). Khi Đỉnh có chức, có quyền, thường bị tiểu nhân ghen ghét, tật đố (Ngã cừu hữu tật). Ngã cừu nghĩa là thù oán với ta, Hữu tật nghĩa là có lòng ghen ghét. Trong trường hợp này, ta phải lập nghiêm, đừng cho họ bén mảng đến gần (Bất ngã năng tức), được vậy sẽ tốt lành (Cát). Tức đây nghĩa là đến gần. Mới hay, những người có tài, có đức, y như Đỉnh đầy đồ ăn (Đỉnh hữu thực), có lo chi không được đời trọng dụng. Tuy nhiên, cũng phải cẩn trọng trong đường đi, nước bước của mình (Thận sở chi dã). Như vậy, nếu thù địch mình có ghen ghét mình (Ngã cừu hữu tật), cuối cùng cũng chẳng làm gì được mình (Chung vô vưu dã).

3. Hào Cửu tam.

九 三 . 鼎 耳 革 . 其 行 塞 . 雉 膏 不 食 . 方 雨 虧 悔 . 終 吉 .

象 曰 . 鼎 耳 革 . 失 其 義 也 .

Củu tam. 

Đỉnh nhĩ cách. Kỳ hành tắc. Trĩ cao bất thực.

Phương vũ khuy hối. Chung cát.

Tượng viết: 

Đỉnh nhĩ cách. Thất kỳ nghĩa dã.

Dịch.

Vạc mà đang đổi thay tai,

Thế là bế tắc, khó rời chân đi.

Quí như mỡ trĩ còn chê,

Mưa rơi, mới hết ủ ê, phàn nàn.

Cuối cùng, cũng sẽ chu toàn,

Rồi ra cũng sẽ được an, được lành.

Tượng rằng: Vạc đổi thay tai,

Thế là nghĩa lý, mất rồi còn đâu.

Cửu tam tượng trưng một người anh hùng hữu tài, hữu đức, mà chưa đạt thời, đạt vận, chưa được bậc quân vương biết đến, như vậy có khác nào một chiếc đỉnh đựng đầy của ngon, vật lạ như mỡ trĩ, mà vì đỉnh đang thay tai, không thể khiêng đi được, nên chẳng được ai ăn (Đỉnh nhĩ cách. Kỳ hành tắc. Trĩ cao bất thực). Nhưng chẳng lẽ Tử Nha cứ ngồi câu nơi sông Vị mãi, chẳng sớm chày âu cũng gặp Văn Vương, và chung cuộc sẽ tốt lành (Phương vũ khuy hối. Chung cát).

Tượng viết: Đỉnh nhĩ cách. Thất kỳ nghĩa dã. Cho nên, nếu ta có tài, thì phải tin rằng:

Thân hệ bang gia chung hữu dụng.

Thiên sinh hào kiệt mạc ưng hư

(Cao Bá Quát, Cuộc Phong trần) 

4. Hào Cửu tứ.

九 四 . 鼎 折 足 . 覆 公 餗 . 其 形 渥 . 凶.

象 曰 . 覆 公 餗 . 信 如 何 也 .

Cửu tứ. 

Đỉnh triết túc. Phúc công tốc. Kỳ hình ốc. Hung.

Tượng viết: 

Phúc công tốc. Tín như hà dã.

Dịch.

Đỉnh mà gẫy rụi cả chân,

Lung tung, đổ hết thức ăn ông Hoàng.

Tía tai, đỏ mặt, bẽ bàng.

Rồi ra âu sẽ nhỡ nhàng, rủi ro.

Tượng rằng:

Đổ đồ ăn uống ông Hoàng,

Thế thời tin cậy được làm sao đây.

Cửu tứ tượng trưng một người không đủ tài đức, mà phải gánh một trách nhiệm quá sức mình, nên làm hỏng hết công việc đã được giao phó. Y như cái đỉnh đã bị gẫy chân (Đỉnh triết túc), làm đổ hết thức ăn của vua chúa ra ngoài (Phúc công tốc). Như vậy đáng thẹn thay (Kỳ hình ốc. Hung). Tượng viết: Phúc công tốc. Tín như hà dã. Đã đánh đổ thức ăn của vua chúa, thì làm sao còn tin được nữa. 

5. Hào Lục ngũ.

六 五 . 鼎 黃 耳 . 金 鉉 . 利 貞 .

象 曰 . 鼎 黃 耳 . 中 以 為 實 也 .

Lục ngũ. 

Đỉnh hoàng nhĩ. Kim huyền . Lợi trinh.

Tượng viết: 

Đỉnh hoàng nhĩ. Trung dĩ vi thực dã.

Dịch.

Quai vàng, khoen cũng bằng vàng,

Sao cho minh chính, vững vàng, thời hay.

Tượng rằng: Đỉnh có quai vàng,

Chính trung, lòng vẫn tiềm tàng, chắt chiu.

Lục ngũ tượng trưng cho quai đỉnh. Đỉnh không quai, thời không di chuyển được, thành thử có thức ăn, cũng chẳng được dùng, như ta đã thấy trong Hào Ba. Như vậy, đỉnh nhờ có quai mới trở nên linh động. (Đỉnh hoàng nhĩ. Kim huyền. Lợi trinh). Cũng một lẽ, đấng quân vương mà biết cầu hiền, sẽ làm cho đời sống chính trị trong nước trở nên linh động. Vua thời như quai đỉnh (Hoàng nhĩ), hiền thần thời như khoen đỉnh (Kim huyền), đôi đàng hợp tác với nhau, để mưu đại công, đại sự. Đỉnh có tai vàng (Đỉnh hoàng nhĩ), cũng như nước có vua tốt. Vua tốt chính vì đã biết xử theo lẽ phải (Trung dĩ vi thực dã).

6. Hào Thượng Cửu.

上 九 . 鼎 玉 鉉 . 大 吉 . 無 不 利 .

象 曰 . 玉 鉉 在 上 . 剛 柔 節 也 .

Thượng Cửu. 

Đỉnh ngọc huyền. Đại cát. Vô bất lợi.

Tượng viết: 

Ngọc huyền tại thượng. Cương nhu tiết dã.

Dịch.

Đỉnh đồng, khoen ngọc quá xinh,

Bề nào cũng tốt, cũng lành, cũng hay.

Tượng rằng: Khoen ngọc bên trên,

Cương nhu tiết tấu, ấm êm, hiệp hòa.

Thượng Cửu: Hiền tài trong nước ví như khoen đỉnh (Đỉnh ngọc huyền). Đỉnh có tai, nhưng phải có khoen nữa, mới có thể di chuyển được. Nước có minh quân, nhưng phải có hiền thần phụ bật, thời mới làm nên công chuyện, thời mới hay, mới tốt (Đại cát. Vô bất lợi). Tượng viết: Ngọc huyền tại thượng. Cương nhu tiết dã. Hiền tài như là khoen ngọc bổ túc cho đỉnh trở nên hoàn mỹ. Khoen ngọc thì vừa cương, vừa nhu, trúng tiết. Hiền tài cũng quí ở chỗ biết dung hoà cả cương lẫn nhu.

ÁP DỤNG QUẺ ĐỈNH VÀO THỜI ĐẠI

Quẻ Đỉnh tiếp sau quẻ Cách. Người xưa nói: Cách cố, đỉnh tân. Nghĩa là thay cũ, đổi mới. Ta lấy ví dụ những việc chính quyền Cộng Sản đã làm từ năm 1946 trở đi.

Trước hết là Cách cố là Thay cũ. Họ đã thay những cái gì mà họ cho là hủ bại, thối nát. Khẩu hiệu đưa ra là Bài phong, đả thực (Bài trừ phong kiến, đả đảo thực dân), mà bài trừ phong kiến là đánh phá các giai cấp Trí, Phú, Địa, Hào (Đánh trí thức, người giầu, điền chủ, cường Hào, ác bá). Còn Đỉnh Tân là xây dựng chủ nghĩa Cộng Sản. Đó là truất bỏ tư điền, tư hữu, nhân dân sẽ lao tác (lao động là vinh quang), không được sống xa xỉ, hưởng thụ, còn Đảng sẽ nắm mọi quyền hành như buôn bán, kinh doanh, nắm trọn quyền chính trị vv…

Đảng Cộng Sản được xây dựng lên từ học thuyết Mác Lê (Karl Mark và Lénine). Và Cộng Sản đã tung hoành từ 1917 cho đến 1989 mới xụp đổ. Hiện nay chỉ còn 4 nước theo Cộng Sản. Đó là Cuba, Trung Hoa, Việt nam, và Bắc Triều Tiên. Tuy nhiên ở những nước này Cộng Sản đã biến dạng, không còn cứng rắn như xưa.

Quẻ Đỉnh còn dạy người cầm quyền phải biết Dụng nhân như dụng mộc, nghĩa là phải biết dùng người. Ai ai cũng có cái hay, cái dở. Cái khéo là biết dùng họ cho đúng chỗ, đúng lúc, đúng nơi. Sinh ra đời, ta không nên cố chấp. Chế độ nào cũng có cái hay, cái dở. Cái dở là những gì hủ lậu, lỗi thời, làm cho con người khổ sở và không thể tiến lên được. Chúng ta cần phải biết gạn đục, khơi trong, giữ cái hay, bỏ cái dở, chính là vì vậy. Những người cầm quyền còn phải biết nhìn xa, trông rộng, để theo kịp đà tiến hóa của thế giới. Phải biết nhận những lỗi lầm của mình, phải biết sửa sai, chớ đừng thần thánh hóa mình và coi dân như cỏ rác, mới mong dân cộng tác với mình. Phải thương dân, lo cho dân được no ấm, và dạy dân tiến hóa về mọi mặt : Tinh thần, Vật chất, và đạo đức, như vậy mới mong sự nghiệp được vững vàng.

Nước Pháp năm 1789 đã lật chế độ Quân chủ độc tài, đã đề cao Tự Do, Bình quyền và Huynh đệ. Abraham Lincoln (1861-1864), đã hủy bỏ chế độ nô lệ tại Mỹ. Đó là những bước tiến khả quan của nhân loại. Nhờ vậy, mà nay người ta không còn đánh giá con người theo mầu da, sắc áo, mà bằng phẩm giá con người.

Càng đi sâu vào lẽ Dịch, ta càng thấy mọi sự đều biến thiên, tiến hóa để đi dần đến những gì là tốt lành, đẹp đẽ. Trong đời ta, ta đã chứng kiến máy bay, tầu hỏa, tầu thủy, điện khí, xe hơi, ta đã thấy những nhà chọc trời, những đường hầm đáy biển, tất cả đều nói lên rằng chúng ta sinh ra đời này cốt là để biến thiên, tiến hóa, để càng ngày càng đi vào chỗ hoàn mỹ, thành toàn.

“Bát Tự Hà Lạc – Lược Khảo” của Học Năng.

50.Hỏa phong đỉnh

Ðại cương:

Tên quẻ: Đỉnh là Định (An định, đặt yên như đỉnh đứng 3 chân vững vàng).

Thuộc tháng 12.

Lời tượng

Mộc thượng hữu Hỏa: Đỉnh, Quân tử dĩ chính vị ngưng mệnh.

Lược nghĩa

Trên mộc có Hỏa là quẻ Đỉnh (củi nhóm lửa gốc) người quân tử lấy đấy mà ngồi chính vào vị của mình, để mệnh lệnh được tự vững gọn, vào 1 chỗ (nghiêm chỉnh như cái Đỉnh).

Hà Lạc giải đoán

Những tuổi nạp giáp:

Tân: Sửu, Hợi, Dậu

Kỷ: Dậu, Mùi, Tỵ

Lại sanh tháng 12 là cách công danh phú quý.

THƠ RẰNG:

Ba chân Đỉnh đứng vững vàng,

Chim bằng cất cánh Quảng hàn đâu xa

Hào 1:

ÐỈNH điên chỉ, lợi xuất bĩ, đắc thiếp dĩ kỳ tử, vô cữu. Ý HÀO: Ðức có đủ để thay củ đổi mới.

MỆNH HỢP CÁCH: Quên mình để tiến đức tu nghiệp và thay cũ đổi mới, tuổi trẻ có danh đến muộn mới hưởng phúc lộc.

MỆNH KHÔNG HỢP: Dời tổ đi xa lập nghiệp, cần lợi hơn danh, có con với vợ nhỏ, hoặc sanh con, đương lo hóa mừng, tiện thành quý.

Hào 2:

ÐỈNH hữu thực, ngã cừu hữu tật, bất ngã năng tức, cát. Ý HÀO: Có đạo tự thủ nên tốt.

MỆNH HỢP CÁCH: Là nhân vật quý báu của đất nước, có thực tài chân đức, ích quốc lợi dân.

MỆNH KHÔNG HỢP: Cũng đốc thực, tư cơ phong hậu, có kẻ ghét.

XEM TUẾ VẬN: Quan chức: Chấp chính, phòng gian nịnh làm hại. Giới sĩ: Học thức mà không gặp tri kỷ. Người thường: Kinh doanh có lợi, nhưng người ngoài nhũng nhiễu, kẻ dưới làm hại,. Bệnh sơ qua.

Hào 3:

ÐỈNH nhĩ cách, kỳ hành tắc, trĩ cao, bất thực, phương vũ khuy hối, chung cát. Ý HÀO: Ðỉnh tốt, nhưng trước bực mình sau mới hợp.

MỆNH HỢP CÁCH: Thiếu niên khoa cử lật đật nhưng giữ đức cho tốt, danh lợi đến muộn mới đẹp.

MỆNH KHÔNG HỢP: Không đắc dụng hoặc tật ở chân, hoặc ham lợi quên nghĩa, cảnh muộn mới an nhàn.

XEM TUẾ VẬN: Quan chức: Hay bị dư luận xuyên tạc, trước lao đao sau mới tốt. Giới sĩ: Khó tiến thủ. Người thường: Doanh mưu sau cùng mới được, già hưởng phúc, trẻ không toại ý.

Hào 4:

Ðỉnh chiết túc, phúc công tốc, kỳ hình ốc, hung. Ý HÀO: Làm lớn mà dùng người hỏng, làm quốc gia đổ ụp.

MỆNH HỢP CÁCH: Làm lớn, dùng người bậy bị lụy to.

MỆNH KHÔNG HỢP: Hữu tài vô hạnh, bỏ chính theo tà, cậy thế làm xằng, bỏ tổ đi xa, tán tụ bất nhất.

XEM TUẾ VẬN: Quan chức: Bị cách giáng. Giới sĩ: Khó tiến. Người thường: Bị tổn phá hoặc đau chân, xấu hơn kém thọ.

Hào 5:

Ðỉnh hoàng nhĩ, kim huyễn, lợi trình. Ý HÀO: Chọn người hiền trị nước, giữ đức đến cùng.

MỆNH HỢP CÁCH: Ðức trọng vị tôn, hạ mình để mời người hiền ra cộng tác, hợp ý trời, lòng dân.

MỆNH KHÔNG HỢP: Cũng trung thực hiểu nhân tình, nhà vượng phúc dầy.

XEM TUẾ VẬN: Quan chức: Vinh hiển rất nhiều. Giới sĩ: Ðỗ cao khoa. Thương mại hoạch lợi. Tăng ni trụ trì yên ổn.

Hào 6:

Ðỉnh ngọc huyễn, đại cát, vô bất lợi. Ý HÀO: Ðức đẹp công thành.

MỆNH HỢP CÁCH: Phú quý đến ngọc đường, nữ mạng là tiết phụ, đức phụ.

MỆNH KHÔNG HỢP: Thanh danh ở ẩn nơi núi rừng, kim ngọc đầy nhà phúc trạch lớn lao.

XEM TUẾ VẬN: Quan chức: Vị cao lắm rồi, thoái nhàn là hay. Giới sĩ: Tiến chức, đỗ đạt. Người thường: An ổn, thâu lợi. Số xấu đức nhỏ, không xứng với hào này, có thể vong thân.

(Dẫn theo trang huyenhocvadoisong.com)